22. juuni 2012
Aune Past – kanapatareidega muinasjutuvestja
Aune Past ei ole past – ingliskeelse minevikuvormi tähenduses. Ta on otsustanud siin ja praegu õnnelik olla ning nii suuliselt kui kirjalikult seda kunsti ka kõigile teistele eestikeelsetele inimestele õpetada.
„Tudengid küsivad, kuidas ma julgen õnnelik olla, kas ma haiget ei karda saada,” naerab hele daam, kes armastab kanda stiilse lõikega eriti värvilisi riideid ja ei armasta mobiiltelefone – nii nagu nemad ei armasta ka teda ning lähevad tema käes igal võimalikul moel katki. „Kui ei julge õnnelik olla, siis kindlasti ei saagi kunagi õnnelikuks. Olen elu jooksul oma valud sel määral ära tundnud, et nüüd olen enamasti õnnelik, vaid õige harva vaatan ka musta seina taha, et oskaks neid kaht olekut omavahel võrrelda.”
Eesti ühe omapäraseima ja tuntuima suhtekorraldaja kaubamärk on rõõmsavärviliste muinasjuttude loomine ja edastamine üsna etenduseväärses vormis. Igasuguse keskeakriisi asemel loob ta suhte- ja mainekujunduslikke ning reisidel kogutud ja kogetud legende. Reisidel käib ta reeglina koos ettevõtjast (tegeleb IT vallas, Yogasystems on innovaatiline intelligentse maja looja) kaasa Urmasega ning tänu sellele on see daam vastupidiselt meedianähtavale melodramaatilisele mallile – rikkad mehed vahetavad näilise nooruse pikendamiseks oma naised kindlasti noorema keremudeli vastu – üsna rõõmsameelselt proua Past. Lindudest ja loomadest energiat ammutav emand, kes armastab ennast just sellisena, nagu ta on – kelle elu tõeline ja tegelik Prints on tema enese eluaegne abikaasa ning kelle iga tegu ja teos on armastusavaldus oma perele ja Eestimaale. Selle mitmetasandilise loo taaskogemiseks tavatsevad Pastid koos reisida – regulaarselt Aune unistuste maale, Monacosse, milleteemaline raamat tal äsja valmis. Kohusetundlikult Ameerikasse, kus käiakse vanavanemaid tegemas. Ja erandkorras muile maile ja meredele. Viimati purjelaeval Nordea koos Tätte ja Matverega ümbermaailmareisi etapil Paapuast Timorisse.
Kanaema
„Kõigepealt tuli paar jänest, kes elasid toas ja puistasid kõikjale pabulaid, mida nii mõnigi linlasest külaline rosinateks pidas,” naerab maineguru, kes on eraelus Tartumaa taluperenaine. „Jänkud sigisid nii, nagu sellele liigile omane. Kolisin nad õue, et niigi uskumatult tolerantne Urmas õue ei koliks, projekteerisin ise neile mugava ja praktilise majakese – ja kui neid oli juba 87, tuli jäneste taud. Kogu mu jänestemaailm läks viimse hingeni jänkude paradiisi. Midagi sellist ma enam üle elada ei tahtnud.
Ja minust sai kanaema. Nüüd, kus mu linnuaed on tulvil erinevat liiki sulelisi, oskan juba Urmase küsimusele „milleks sulle kõike seda – kõiki neid – vaja on” üsna täpselt vastata.
Linnud annavad mulle turvatunde. Ehkki nad – eriti just kanad – on ootamatult kurjad, on nad väga arukad olendid – annavad nad turvatunde. Minu töömaailm ja reisid pakuvad nii palju ja kiireid muutusi, et vahel on tasakaal hingele hea. Kui ma töölt või reisidelt tulen, on linnud alati olemas. Kõik on nii, nagu jätsin – ainult arv muutub. Enamasti suuremaks.”
Ehkki härra Past on teiste hobide mees, toidab ja hooldab ta proua äraolekul tema linnuriiki üsna hea meelega. Vajadusel tulevad appi ka naabrid. Ja kui naabritel vaja, haarab Aune lumelabida. Linnud saavad ainult puhast ehk ökoloogilist talusööta, et munade kvaliteeti ei mõjutaks “miski GMO”. Lisaks erisöödad ja mineraalid, mille õiget timmimist ja tempimist nimetab Aune suureks teaduseks, mida ta omandab mööda erinevaid linnu-saite rännates. Armastuse ja täppisteaduse koosmõjul saadud mune tavatseb ta sõpradele kinkida – puhtad ja kogu südamest väestatud munad on mistahes rahamahukast kingitusest väärtuslikumad. “Ja on ju naljakas kingitus, mis teeb tuju heaks?” küsib Aune ise. Kui ma pensionile jään, nii umbes kahekümne aasta pärast, siis tahaks hakata mööda maailma linnulaatu reisima, praegu piirdun erinevate ajakirjadega, mida lapsed on mulle kinkinud.”
„Kevadpühade ajal mina mune ei värvinud. Vannitasin kanu – naerge rõõmuga, kui soovite. Kuni USAs laste juures olin, moodustusid imelühikeste jalgadega tšabode varvaste vahele mustusekuulikesed ja neid ei saanud ma kuidagi teisiti kui linde ükshaaval ämbris leotades lahti. Märgi linde ei saanud jällegi aprillikuise lumetuisu kätte lasta – ja nii ma siis neid föönitasin, kuni terve maja täitus korraliku kanahaisuga. Keegi kodakondsetest ei öelnud halvasti. Kuigi ausalt öeldes oleks võinud. Ma õpin pidevalt oma pereliikmetelt, kuidas olla arvestav sõber ja tolerantne kaasteeline.”
Lapsed kui õpetajad
Üks Pastide kuuest järeltulijast on samas nakkavalt konna-usku. Aune ja Urmase lapsed on Liisa (31), Kaisa (30) ja Jaan (20) ning lapselapsed Greta, Charlie ja Sebastian. Just viimane, hellitavalt Sebiks kutsutud poiss on praegusel eluperioodil vanaema jaoks üks tänuväärsemaid õpetajaid.
„Ta tuleb hommikul magamistoast, lauldes „Oo, kuis nii kaunis on hommik!” Kui ta teatab täna – nagu ka eile ja homme – et käsil on tema elu kõige ilusam päev, küsin ma ettevaatlikult, kuidas täna saab ilusaim päev olla, kui see oli juba eile. Ja poiss selgitab veendunult, et täna on uuem kõige ilusam. Täpselt nii peaksime meiegi east olenemata oskama iga uut päeva ja iseennast siin ja praegu õnnistada,” on Aune tütrepojalt õppinud. „Poiss jumaldab konnasid. Ta on ühele noorele emale öelnud, et tolle beebi on nunnu küll, aga konnad on ilusamad. Võib-olla tänu sellele tavatule kiindumusele sai ka minu lasteraamatute sarja peategelaseks konn Matilda. Ta tuli unes minu juurde ja tutvustas ennast. Ta elab Ameerikas Mississippi ääres, aga tal on vanaema ja vanaisa Eestis. Ta käib mööda maailma rändamas ja võrdleb erinevaid riike koos kõigega, mis neis leida võib – sel moel on mu raamatusari õpetlik ja ühtlasi on konnad üsna inimlikud. Näen kõvasti vaeva, et konnadele mitte oma lapselaste nägusid-tegusid külge kirjutada. Vastavalt tänapäeva laste ootustele teen sarja interaktiivseks. Palun-palun, ärge kihutage kevadöödes maanteid ületavatest konnadest üle, neil on ka oma elukene elada.
Konn Matilda hakkab jutustama ka Paapua inimsööjatest, krokodillijahist, krokodillinimestest. Kui Jaan Tättel jutustab ümberilmareisil kogetust lastele Onu Jaan, siis minul on konn. Lastele on hea kirjutada – nad on nõudlik, aus ja inspireeriv publik.”
Ka Monaco-raamatu oodatust kiirema laagerdamise ja valmimise taga on laps. Täiesti võõras laps seejuures. Ühel järjekordsel Monaco botaanikaaia groti matkal kohtus naine lapsega, kellega neil sõnalises mõttes ühist keelt polnud – monegaskide keelt Aune ei oska, inglise ja Aune „Burda-saksa-keel” siinkohal ei kõlvanud ja nõnda siis suheldi sõnatult. Poiss viis võõra reisija teistele turistidele märkamatult mööda kitsukest pragu (siia ma kinni jään, oli Aune kindel) imelisi kivististe skulptuure vaatama), pärast söödi üheskoos lapse taskust liivaga-pooleks-pähkleid. “Inimesed on kõige ehedamad, inimesed teevadki meie reisilood. Aga jälle peab olema julgust inimestele silma vaadata, naeratusele naeratusega vastata ja võõraid enda päevadesse lubada.” Selle julguse tõttu ongi Aune äsjases raamatus “Printsi poole teel. Minu unistus Monacost” salapärane Prantsuse sõber.
Kui jutt läheb Aune erialale, suhtekorraldusele, tormaks kui kevadveed tuppa, jutt muutub kiireks ja sugereerivaks.
„Ka minu üliõpilased on olnud ühed mu tänuväärsemad õpetajad,” tunnistab Aune, et tunneb neist nüüd, kui ülikoolist õppejõu ametist ära tuli, puudust dialoogist oma üliõpilastega ja tänab taevast, et käib tüki kaupa ikkagi endises Tartu sünnitusmajas asuvas instituudis loenguid pidamas käib. „ Mulle meeldis väga, kui auditooriumis tekkis dialoog. No mis asi see olgu kui täiskasvanud inimene istub loengus ja ei räägi kaasa. Ülikool ongi kogenuma õppejõu abil iseenda vormimine. See peab olema tudengiaktiivne tegevus. Ma tahan, et minu noored kollegid oleksid homme minust paremad. See sunnib mind täna kabedamini kõndima ja annab homme uhkusetunde. Eks ma vist oma tudengitele natukene kanaema olen. Ka nüüd, kus ülikoolist ära. Armastan meeletult oma eriala – minu meelest on suhtekorraldus ja mainekujundus maailma põnevaimad asjad. Ja tänu kommunikatsioonioskustele saavad ühiskonnas kuuldavaks ka väikeste gruppide ja ääremaade inimeste mured ja seisukohad.
Koertega koos linnuteel
Linnud ja loomad on Aune sõnul kõige parem ja kindlam läbipõlemise-vastane õukond. Nad peatavad kiirustamise ja viivad malbesse meditatiivsesse seisundisse ka need inimesed, kes seda sõnagi ei tea. Naine, kes oma eduka mehe kõrval õigupoolest üldse töötama ei peaks, ent teeb seda innukalt ja mitmel rindel, tõdeb, et loomad-linnud tekitavad ainult kulusid, mitte tulusid. See pole majandustegevus, vaid elulaad.
„Kui ma läksin Raja tallu Andrus Teemanti juurde tšabosid ja minikotšineid ostma, võtsin kaasa täpselt paraja hulga sularaha, et mitte üle piiri minna. Ja siis ma nägin teemant-faasaneid. Andrus pakkus rõõmsalt, et ma võin ju ülekandega maksta. Võisin küll,” muheleb Aune oma lapselikku kaubamärk-naeratust. „Faasanid – ehkki erakordselt rumalad tegelased – kinnitasid taas kord minu veendumust, et iga inimene, loom ja lind on otsekui elav lugu. Ja ometi on tänases maailmas ses suhtes uskumatult palju mõistmatust. Kui üks mu tegelastest vastu sügist põhukuhjast 13 tibuga välja ilmus ja ma lasteaiale tibusööta ostma läksin, käratas müüja turul: sel aastaajal tibusid ei hauta! Aga hauti ju. Ärgu ometi meie loodud muinaslugusid – me ju teeme ise oma elu ja maailma – rikutagu.
Mäletan, kuidas Jaan-Eerikut südame all kandes medõelt D-vitamiini retsepti palusin – äsja majja saabunud dogikutsika jaoks – ja karmilt kurjustada sain, et beebiootel majapidamisse kutsikaid ei võeta. Just võetakse! Minu poeg kasvas üles hiiglasliku arlekiindogi Moosese külje all autodega mängides. Kui ta beebina vankris magas, ei tohtinud isegi mina lapsele läheneda enne, kui ta ärkas. Koer ei lubanud!
Olen täiesti veendunud, et loomad mõtlevad ja arutlevad iseseisvalt, mitte ei peegelda pererahva mõtteid. Mul on Tartumaalt Kilgi tallist toodud kaks poni Max ja Moritz, kelle Saksa-taustast vahendaja Freddy Saarm kuigi palju ei teadnud. Ponide käitumisse süvenedes selgus, et nad on nõus sõidutama ainult umbes 10aastaseid lapsi – väiksemate ja suuremate eest ja alt panevad minema. Nii nad mul põhiliselt vaatamiseks ja nuusutamiseks ongi. Nende soove ja otsuseid tuleb austada.
Inimene ei ole looduse kroon, tõepoolest, kui kellegi kodustad, siis tema eest ka vastutad. Uskumatu, et küpses eas (loe: arukad) inimesed võtavad endale suveks suvilasse lambad ja jätavad nad sügisel süüdimatult sinna maha. Nad unistavad kutsikast ega anna endale aru, et paar minutit pärast su ellu tulemist peab loom saama sinule toetuda – ta vajab toitu, liikumist ja tähelepanu ega talu seda, kui temaga tegeldakse väsinu ja närvilisena, siis kaotab ta jalgealuse ja turvatunde ning hakkab pidetuna rumalusi tegema. Tegelikult tunnen ka mina oma koera ees süüd oma reisimiste pärast. Ja kõige selle armastuse juures peab tegelikult koera palju õpetama, mina olen siin vigu teinud, koer tegi naabri kassile liiga. Hullult kahju on.”
Pastide peres on praegu pärast esimest, Simsoni nimelist hundut juba teine saksa lambakoer, sest nad peavad seda tõugu koera etaloniks. Meelega valitud „ülearu” karvasel poisil on küll leheküljepikkune passinimi, ent Greta antud hüüdnimi Mõnna jäigi koerale külge.
„Seisan õhtul terrassil ja hüüan Mõnna-Mõnna-Mõnna, mispeale naabrimees hõikab: „See on tore, et sul on mõnna, aga pead sa siis naabreid seda nii valjusti kuulutades kadedaks ajama?”
Aune lindude elu on ses mõttes mõnna, et sama kindlalt kui koer neid ei puutu, ei söö neid ka pererahvas, kuna lapsed on emale öelnud, et kui nad sööksid oma linde, paneksid nad järgmisena pintslisse ka oma ponid, koerad ja… lapsed.
Lapsepõlvešampoon pulmadeks…
Austav ja armastav suhtumine loomadesse on nii Aunesse kui tema lastesse kodeeritud emapoolsete geenide kaudu. Rapla külje all Tallinna manntee ja Kuusiku tee ristil elanud ema õpetas Aunele elutervet ja oskuslikku loomandamist.
„Kui meenutan oma lapsepõlve keset poistegängi, viieaastasena iseseisvalt bussiga teise asulasse ema tööjuurde juurde sõitmisi ning igasuguste turvatoolide ja muu turvata kasvamist, imestan, et meie põlvkond üldse ellu jäi. Aga tänu sellele olen praegugi suuteline pea ees uutesse seiklustesse sukelduma. Nii sõna otseses kui kaudses mõttes. Kuigi olen olnud Eesti aasta parim naispurilauasõitja, juhtub minuga ka igasugust. Olen purjelauaga sõites purje all vees kinni jäänud ja tänu sitkeks kasvatanud lapsepõlvele sealt välja ujunud. Olen 20 aastat lumelauaga sõitnud ja õppimiseaja trikid ajavad siiani kananaha ihule. Eks ikka oskamatu käitumisega ise kehva seisu sattunud, olen järsku mäge kartes kogemata veel mitu korda järsemale off- nõlvale eksinud ja sealt tagumiku peal millimeeterhaaval edasi nihkudes minema hiilinud, et mitte all turritavatesse kuuselatvadesse kukkuda,” jutustab Aune, kellele meeldib lugusid vesta. Ainult mitte telefoni teel, palun. Telefon on tal pidevalt kadunud või katki. Eelmisest telefonist jäi järele mustmiljon kildu, mida omanik püüdis kilekotis telefonikujuliseks vormides siiski kuidagi kasutatavana säilitada, et numbrid sealt seest kätte saada. „ Ausalt, ma ei ole telefoniinimene. Ma tahan olla teise inimese päeva oodatud. Kui ma helistan, ma ei taju, mis tal parasjagu käsil on. Küsid küll, et kas sobib rääkida, aga ma ei näe, mis näoga vastus tuleb. Hoopis parem on smsida, meilida, skaipida, facebokis sõnumeid vahetada. Sa näed, et inimene on kohal või siis sõnumit loetakse endale sobival ajal, skaibis saab panna märgi, et ära mind praegu sega. See loob jutule soodsa pinna. Üle kõige armastan ma silmast silma dialooge. Elagem optimistlikult – ja elagem täna!” on Aune sellise lihtsa tarkuse omandanud… šampoonilt. „Mulle kingiti plikana imehea lõhnaga “välismaa” šampoon, mille otsustasin jätta oma pulmapäevaks. Tänu taevale, et aastaid seisnud pudelit enne nuusutasime, muidu oleksin ilmselt kiilakana mehele läinud, sest õigel ajal nii hunnitult lõhnanud ollusest oli saanud halvaksläinud keemiarelv.”
Pastidest endist on keset lapsi ja loomi saanud paras paar. Teades küll naise vaimustust Monaco ning sealse kuningriigi ja muinasjutu vastu, ei andnud Urmas ühel hiljutisel pulma-aastapäeval kaasale teada, et neid kutsuti vastuvõtule, millel osales ka Monaco prints. Sest päev ja öö olid juba planeeritud. Esmalt ehmatanud Aune mõistis, et oligi hea, et üks muinasjutt oleks muidu jäänud loomata ja hea ka, et see Monaco muinasjutt jäi muinasjutuks ja tema enese mees ta elu tegelikuks printsiks.
“Me tavatseme Urmasega laupäevaõhtuti Monacosse jõuda. Siis saame nautida pühapäevahommikut ebamaise merevaatega. Ja seda vaadet imetledes tunnen ma kui erakordselt kaunis ja eriline on tegelikult meie oma Eestimaa. Kui seda vaid osataks serveerida ja sel kombel majandada nagu juhitakse Monacot. Selle väikeriigi edu ei seisne mitte ainult kliimas-traditsioonides-sotsiaalsüsteemis, vaid selles, et iga võimul olija ja otsustaja võtab vastutuse. Kui meil vastutab amet, mitte ametnik – ja lollused maksab kinni ikkagi maksumaksja, siis seal on nii poliitika kui majandus väga inimnäoline – ja meie oleme väärt seda sama,” kinnitab naine, kelle tööd ja teosed on igapäevane armastusavaldus lastele, Urmasele, lindudele-loomadele ja Eestimaale – ning kõigele elusale või näiliselt eluta seltskonnale, kes-mis meid nii enesestmõistetavalt ümbritseb, et me seda pahatihti ei märkagi.
Aune märkab. Üks tema hommikukiri e-postist: „Lähen loomi talitama, mul pole äratuskella vaja, hommikul tuleb 2 kuldnokka, vaatab aknast sisse ja hakkab pihta: ikka magab, vatasiis, ikka magab, üles-üles, kohvileeeee! Ja üks lõpetab oma joru haukumisega, teine kiremisega, mille nad on meie perelt ja muudelt loomadelt ära õppinud. Suhteliselt sulnis äratus. Nad võiksid muidugi pisut romantilisemad olla, aga asi seegi.
Ja kohvimasin ütleb: pese mind, pane vett, pane ube, tühjenda . Ometi võiks kohvimasin, millele igasugu tarkust sisse programmeeritud, alustada hommikut sellega, et ütleks: „Tere, hommikut, kallis, küll sa näed täna hea välja. Või midagi niisugust, mida vanad sõbrad ikka ütlevad. Kohvimasinad on ju väga paljudele inimestele esimesed hommikutervitajad. Igale kuldnokki või kutsikaid ei jagu.”